✍️ دیاکۆ شەفیعی
٢١ فوریە، رووژ جهانی زوان داڵگی، دەرفەتێگە ئڕا رێزگرتن لە رەنگامەیی زوانی و فەرهەنگی لە دنیا و بایەخدان وە زوانەیلێ ک هەڕەشە ها سەرێیان. زوان کوردی لەوای یەکێگ لە قەدیمی‌ترین زوانەیل هندوئرووپایی، وەسەر یەوە گ ملیۆنان ئاخێوەر دێری، دەمسا له ژێر زەخت و زوور سیاسی، کوومەڵایەتی و فەرهەنگی بۊە. لە هەلومەرجێگا ک فرەیگ لە زوانەیل دنیا لە ڕێ سیاسەتەیل زوانی و وەرەوجهانی‌بۊن، کەفتنەسە وەر لافاو لەهۊرەوچێن، هەڵسەنگانن و شیرۆڤەی زوان کوردی و رێکارەیل پاراستن و ئەوزینەی، لە هەرچێ چشتە ئەو وەرترە.
زوان کوردی لە وڵاتەیل ئێران، ترکیە، سووریە و عراق، ک بەشەیل بەرفرەیگ لە نیشتمان دیرووکی کوردستان ئەوخوەی گرێ، وە شێوەیل جیاوازێگەو سنووردارەو کریایە. لە سەدەی وەرین، سیاسەتەیل زوان دەوڵەتەیل دەسەڵاتدار، زوورم لە شوون سەرکوت و وەپەراوێزخسن ئێ زوانە بۊنە. لە ئێران، ترکیە و سووریە، زوان کوردی وەشێوەی رەسمی نەناسریایە و پەروەردە لە خوەندنگەیل وە شێوەی سیستماتیک مەتوو یا سنووردارەو کریایە. هەرچەن لە هەریم کوردستان عراق(باشوور کوردستان)، زوان کوردی مەوقعیەت رەسمی دێرێ، ئەمانێ هێمانێ چەڵنجەیل فرەیگ لە سەر رێ ستاندارسازی و پەروەردەی هەس.
وەسەر سەرکوت دەوڵەتی، دیاردەی جهانی‌بۊن و سڵتە و زاڵ‌بۊن زوانەیل بان‌دەس لەوای ئنگلیسی، عەرەبی، ترکی و فارسی بۊەسە مدوو یەگ لە بڕێگ ناوچەیل، زوان کوردی وەتایبەت لە ناو نەسڵ و چین نوو، کەمتر وەکار باێ. نەبۊن سەرچەوەیل زانستی کافی و نەبۊن ستاندارد یە‌ی‌دەسێگ، لە کێشمەکێش و گیچەڵەیل جدی لە سەر ڕێ پاراستن و ئەوزینەی ئێ زوانە تیەنە حساو.
وەسەر ئێ ئاستەنگیەیلەو، دەرفەتەیلێگیش ئڕا ئەوزینەی زوان کوردی و بەرفرەکردنێ پێش هاتێیە. ئەوزینەی فەناوەری و هاتن مدیایل دیجیتاڵی، زەمینەی نووێگ ئڕا پێشخستن ئێ زوانە هامارا کردێیە. کاناڵەیل تلویزیونی، ماڵپەڕەیل خەوەری، پادکەستەیل، تووڕەیل کوومەڵایەتی و نەرم‌ئامێرەیل پەروەردەیی، لەهاماچ‌نان زوان کوردی هاوردێیەسەو سوو. لە ناوچەیلێ ک ئمکان پەروەردەی رەسمی زوان کوردی نییە، مەدرەسەیل غەیرڕەسمی و دەورەیل پەروەردەیی ئانلاین بۊنەسە ئامڕازەیل مهمێگ ئڕا پاراستن و پێشخستن زوان داڵگی.
وەبەرهاوردن و بەرفرەکردن ناوەڕووک فەرهەنگی و هونەری وە زوان کوردییش تۊەنێ لە ڕەوەند ئەوزینەی ئێ زوانه نەخش وەرچەوبگرێ بێیاشتوو. ئەدەبیات، سینما، مووسیقی و تئاتر کوردی لەو کارەیلەنە ک نە تەنیا لە پێشخستن زوان کاریگەرن، بەڵکو دەسمێەتدەرێگە ئڕا جی‌پا بتەوکردن نەتەوەی کورد. لە لای ترەو، پشتگری ناونەتەوەیی و فرەوەکردن ئاگاهی و زانیاری جهانی نسبەت وە رەوش زوان کوردی، تۊەنێ دەسەڵات و حکوومەتەیلێ ک سیاسەت سەرکوتکەرانەی زوانی دێرن بخەێدە تەنگەزلی و زەمینە ئڕا خاسەوکردن هەلومەرج پەروەردە و ئەوکاربردن ئێ زوانە هامارا بکەێ.
یەکێگ لە هەوەجەیل بنەمایی لە رێ ئەوزینەی زوان کوردی بەرفرەکردن زوان زانستی و وە هۊرشەبۊن یەی ستاندارد نۊسەکی یەی‌دەسە. هاوکاری ناوەی لێکووڵەرەیل، زوانناسەیل و مامووستایل کورد لە سەرایسەر دنیا، تۊەنێ وە ئەوزینەی جێگە وپێگەی زانستی زوان کوردی و هاوئاهەنگکردنێ وە پێداویستیەیل دنیای ئمڕووا یاریدەر بوود.
رووژ جهانی زوان داڵگی، ئەوهۊرخەر بایەخدان وە پاراستن و بەرفرەکردن زوانەیلێگە ک تۊش هەڕەشە هاتنە. زوان کوردی، وەسەر گشت چەڵنجەیلێگەو، هێمانێ زینێی و وەکارە. ئەمانێ بانان ئێ زوانە، ها گرەو تەقەلای دەسەجەمی کوردەیل ئڕا ڕێ لێنان، پەروەردە، وەبەرهاوردن زانستی و فەرهەنگی، قازانج گرتن لە دەرفەتەیل نوو ئڕا ئەوزینەی. بێ دەسەوبان دان، خەتەر پۊتاربۊن و لەناوچێن سەیوەتی ئێ زوانە هەس. ئێرنگە ئەو دەمەسە ک وە ئرادەی هازدارتر لە جاران ئڕا پاراستن و ئەوزینەی زوان داڵگی گام هەڵگریمن.
